İşçinin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı ve Yasal Hakları
İş Hukukuna göre işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisi çeşitli sebeplerle sona erebilir. Taraflardan birinin haklı bir sebebe dayanarak fesih hakkını kullanmasıyla iş sözleşmesi sona erebilir. Bu tür fesih, İş Kanunu'nun 24. ve 25. maddelerinde düzenlenmiştir. İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı, özellikle işçinin çalışma ortamında karşılaştığı ciddi olumsuzluklar karşısında kendisini koruma amacı taşır. Peki, bu hak hangi durumlarda kullanılabilir ve fesih sonrasında işçinin yasal hakları nelerdir? İş Kanunu’na göre, işçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesi bazı durumlarda derhal feshedilebilir. İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı, çalışma koşullarının bozulduğu veya işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmediği gibi sebeplerle devreye girer. Bu yazımızda, işçinin haklı fesih nedenleri, yasal dayanakları ve fesih sonrasında talep edebileceği haklar ele alınmıştır.
Haklı Nedenler
İş Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca işçi, şu durumlarda iş sözleşmesini derhal feshedebilir:
1. Sağlık Sebepleri
- İşçinin işi, sağlığı veya yaşamı için tehlike oluşturuyorsa.
- İşveren, işçinin sağlığını olumsuz etkileyen bir davranışta bulunmuşsa veya çalışma koşullarını buna uygun hale getirmemişse.
2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller
- İşverenin, işçiye veya ailesine yönelik hakaret, tehdit, taciz gibi etik dışı davranışlarda bulunması.
- İşverenin işçinin maaşını ödememesi veya eksik ödemesi.
- İşçinin sigorta primlerinin yatırılmaması ya da eksik yatırılması.
- İşverenin, işçiyi ya da ailesini yanıltıcı bilgilerle kandırması.
3. Zorlayıcı Sebepler
- İşyerinde meydana gelen ve işçinin çalışmasını engelleyen zorlayıcı durumlar (örneğin doğal afetler, salgın hastalıklar).
Fesih Süreci
İşçinin bu fesih hakkını kullanması için:
- Haklı sebebi tespit etmesi gerekir. Belgenebilir bir durumun olması önemlidir.
- Fesih bildiriminin yazılı olarak yapılması ve gerekçenin açıkça belirtilmesi gereklidir. İşverenin tebligatı kabul etmemesi durumunda noterden ya da PTT üzerinden telepost olarak gönderilmesi faydalı olacaktır.
- İş Kanunu’na göre haklı nedenin ortaya çıkmasından itibaren 6 iş günü içinde fesih hakkı kullanılmalıdır.
İşçinin Yasal Hakları
Haklı nedenle derhal fesih durumunda işçinin sahip olduğu yasal haklar şunlardır:
1. Kıdem Tazminatı
İşçi, işyerinde en az 1 yıl çalışmışsa ve fesih haklı nedenle gerçekleştirilmişse kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı, işçinin her bir yıl için 30 günlük brüt ücretine karşılık gelen bir tutardır.
2. İhbar Tazminatı
Haklı nedenle fesihlerde, işçinin ihbar süresi çalışması gerekmediği için ihbar tazminatı talep edilmez.
3. Fazla Mesai ve Diğer Alacaklar
İşçinin geçmişe dönük olarak ödenmeyen ücret, fazla mesai, yıllık izin, ulusal bayram ve genel tatil ücretlerini talep etme hakkı bulunur.
4. Maddi ve Manevi Tazminat
Eğer fesih gerekçesi, işçinin kişilik haklarını zedeleyen bir durumdan kaynaklanıyorsa, işçi manevi tazminat talep edebilir. Ayrıca işçinin uğradığı maddi kayıplar için maddi tazminat davası açması da mümkündür.
İş Mahkemesi ve Arabuluculuk Süreci
İşveren ile uyuşmazlık durumunda, işçi öncelikle arabuluculuk sürecine başvurmalıdır. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesine dava açılabilir. Arabuluculuk başvurusu dava şartı olup arabuluculuk başvurusu yapılmadan dava açılması durumunda dava usulden reddedilecektir. İş mahkemesi sürecinde işçi, tüm haklarını belgelemek için kayıtlı belgeler ve tanık ifadelerinden yararlanabilir.
Sonuç
İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı, çalışma koşullarını iyileştirme ve işçinin haklarını koruma açısından son derece önemlidir. Ancak bu hakkın doğru bir şekilde kullanılması ve fesih sonrası süreçte hakların kaybedilmemesi için dikkatli olunmalıdır. Hukuki destek almak, hak kayıplarını önlemek için faydalı olacaktır.
Daha fazla bilgi ve hukuki destek için Eda Yıldırım İlhan Hukuk Bürosu web sitemizden bize ulaşabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
• İşçi hangi durumlarda işten haklı nedenle ayrılabilir?
İş Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca işçi, yukarıda ayrıntılı yazılan durumlarda iş sözleşmesini derhal feshedebilir
• Haklı fesihte işçi kıdem tazminatı alabilir mi?
İşçi, işyerinde en az 1 yıl çalışmışsa ve fesih haklı nedenle gerçekleştirilmişse kıdem tazminatına hak kazanır.
• İşveren haklı fesih bildirimini reddederse ne yapılmalı?
İşveren haklı fesih bildirimini kabul etmezse resmi yollarla fesih ihtarı işverene ulaştırılmalıdır.
• İşçi haklı nedenle fesihte ihbar tazminatı alabilir mi?
İşçi haklı nedenle iş sözleşmesini kendisi feshederse ihbar tazminatı alamayacaktır.
• İşçi haklı nedenle fesihte işsizlik maaşı alabilir mi?
Normalde işçi iş sözleşmesini haklı sebeple feshederse işsizlik maaşı alacaktır. Ancak genelde işveren tarafından işçinin çıkış kodu işçinin haklı sebeple feshi olarak bildirilmemektedir. Bu durumda dava sonucu ile birlikte çıkış kodunuz değiştirilerek geçmişe dönük işsizlik maaşı alınabilmektedir.