İş Mahkemelerinde Dava Şartı Olarak Arabuluculuk ve Yeni İş Mahkemeleri Kanunu

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu 25.10.2017 tarihinde Resmi Gazetede yayımlandı ve bazı maddeleri yürürlüğe girdi. Diğer maddelerin yürürlük tarihi ise 01.01.2018'dir. Yeni düzenleme, arabuluculuğu zorunlu tutarak, kanun yollarına başvuru süresini ve zamanaşımını değiştirmektedir. Bu kanun Resmi Gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girmiştir. Ancak söz konusu kanunun 38. maddesi uyarınca arabuluculuğa ilişkin hükümler 01.01.2018 tarihinden itibaren geçerli olmaya başlayacaktır.

Bu yazımızda 25.10.2017 tarihli söz konusu değişikliklerden arabuluculuğu inceleyeceğiz.

            
     Arabuluculuk Dava Şartı

Söz konusu 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu madde 3 gereğince iş mahkemelerinde dava açabilmek için dava şartı olarak arabuluculuk hükmü getirilmiştir.

Kanunun 3. maddesinin 1. fıkrası uyarınca işe iade, bireysel veya toplu iş sözleşmelerine dayananişçi veya işveren alacakları ile tazminat davalarının açılabilmesi için öncelikli olarak arabuluculuk başvurusu yapılması zorunlu kılınmıştır. Bu hükme göre; "Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır."

     Arabulucu Sonunda Anlaşılamadığı Takdirde veya Arabulucuya Başvurmadan Dava Açılması Durumunda

Eğer taraflar arabulucuya başvurduğu halde anlaşamazlarsa bu durumu dava dilekçesi ekine ekleyerek dava açabileceklerdir. Taraflar arabulucuya başvurmadan dava açarlarsa söz konusu dava, dava şartı yokluğundan dolayı usulden reddedilecektir. Bu hükme göre; “Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir. Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir.”

     Arabulucuya Başvurmadan Açılabilecek Davalar

Bu kanunun 3. Maddesi 3. Fıkrasına göre iş kazası ya da meslek hastalığına ilişkin tazminat, tespit, itiraz ve rücu davalarında arabulucuya başvuru zorunluluğu yoktur. Bu durum dava şartı olarak kabul edilmemiştir. Ancak taraflar isterlerse dava açmadan önce yine de arabulucuya başvurabileceklerdir. Bu hükme göre; “İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.”

     Arabuluculukta Yetki

Bu kanun uyarınca dava şartı olarak kabul edilen arabuluculukta başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır.

     Arabuluculukta İşlem Süresi

Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.

     Arabuluculuk Sürecine Katılmama Durumu

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.

     Başvuru Durumunda Zamanaşımının Durması, Hak Düşürücü Sürenin İşlememesi

Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.

     İşe İade Davalarında Arabuluculuk

İş sözleşmesinin geçersiz bir nedenle feshi halinde fesih bildiriminin yapıldığı tarihten itibaren işe iade davası açabilmek için öncelikle arabuluculuk kurumuna başvuru dava şartı olarak kabul edilmiştir.

İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi halinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.

Dava ivedilikle sonuçlandırılır. Mahkemece verilen karar hakkında istinaf yoluna başvurulması halinde, bölge adliye mahkemesi ivedilikle ve kesin olarak karar verir.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda, işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları durumunda tarafların;

• İşe başlatma tarihini,

• Üçüncü fıkrada düzenlenen ücret ve diğer hakların parasal miktarını,

•  İşçinin işe başlatılmaması durumunda ikinci fıkrada düzenlenen tazminatın parasal miktarınıbelirlemeleri zorunludur.

Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır ve son tutanak buna göre düzenlenir. İşçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması halinde fesih geçerli hale gelir ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.

     Arabuluculukta Adli Yardım 

Arabuluculuk ücretini karşılamak için adli yardıma ihtiyaç duyan taraf, arabuluculuk bürosunun bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesinin kararıyla adli yardımdan yararlanabilir.