Ceza hukukunda uzlaştırma hükümleri Ceza Muhakemesi Kanunu'nda düzenlenmiştir. Adalet Bakanlığı nezdinde tarafsız kişiler aracılığıyla şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması ile uyuşmazlık çözümlenmeye çalışılır.

Ceza hukukunda uzlaştırma hükümleri Ceza Muhakemesi Kanunu'nda düzenlenmiştir. Adalet Bakanlığı nezdinde tarafsız kişiler aracılığıyla şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması ile uyuşmazlık çözümlenmeye çalışılır.

Uzlaştırma hükümlerinin uygulanabilmesi için mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması gerekmektedir. Kamu tüzel kişilerinin aleyhine işlenen suçlarda uzlaştırma hükümleri uygulanmaz.

Soruşturulması veya kovuşturulması şikayete bağlı olanlar hariç olmak üzere; diğer kanunlarda yer alan suçlarla ilgili olarak uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için kanunda açık hüküm bulunması gerekmektedir. (CMK md. 253/2)

Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda uzlaştırma yoluna gidilemez. (CMK md. 253/3) Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte aynı mağdura karşı işlenmiş olması halinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz. (CMK md. 253/3)

Uzlaştırma müzakereleri sırasında yapılan açıklamalar, herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada delil olarak kullanılamaz. (CMK md. 253/20)

Soruşturma Aşamasında Uzlaştırma ve Uzlaşma

Soruşturma konusu suçun uzlaşmaya tabi olması ve kamu davası açılması için yeterli şüphenin bulunması halinde, dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir. Büro tarafından görevlendirilen uzlaştırmacı, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunur. Şüphelinin, mağdurun veya suçtan zarar görenin reşit olmaması halinde, uzlaşma teklifi kanuni temsilcilerine yapılır. Uzlaştırmacı, uzlaşma teklifini açıklamalı tebligat veya istinabe yoluyla da yapabilir. Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar gören, kendisine uzlaşma teklifinde bulunulduktan itibaren üç gün içinde kararını bildirmediği takdirde, teklifi reddetmiş sayılır. (CMK md. 253/4)

Uzlaşma teklifinde bulunulması halinde, kişiye uzlaşmanın mahiyeti ve uzlaşmayı kabul veya reddetmesinin hukuki sonuçları anlatılır. (CMK md. 253/5) Resmi mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle mağdura, suçtan zarar görene, şüpheliye veya bunların kanuni temsilcisine ulaşılamaması halinde, uzlaştırma yoluna gidilmeksizin soruşturma sonuçlandırılır. (CMK md. 253/6) Birden fazla kişinin mağduriyetine veya zarar görmesine sebebiyet veren bir suçtan dolayı uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için, mağdur veya suçtan zarar görenlerin hepsinin uzlaşmayı kabul etmesi gerekir. (CMK md. 253/7)

Uzlaşma teklifinde bulunulması veya teklifin kabul edilmesi, soruşturma konusu suça ilişkin delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel değildir. (CMK md. 253/8) Soruşturma savcısı, kamu davası açılması için yeterli şüpheye ulaştığında iddianame düzenlemeden önce uzlaşma işlemleri için dosyayı uzlaştırma bürosuna göndermek zorundadır.

Uzlaştırmanın sonuçsuz kalması halinde tekrar uzlaştırma yoluna gidilemez. (CMK md. 253/18)

Taraflar Uzlaşır ve Uzlaştırma Gerçekleşirse Ne Olur?

Uzlaşma müzakereleri sonunda uzlaştırmacı, bir rapor hazırlayarak kendisine verilen belge örnekleriyle birlikte uzlaştırma bürosuna verir. Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde, tarafların imzalarını da içeren raporda, ne suretle uzlaşıldığı ayrıntılı olarak açıklanır. Uzlaştırma bürosu soruşturma dosyasını, raporu ve varsa yazılı anlaşmayı Cumhuriyet savcısına gönderir.

Cumhuriyet savcısı, uzlaşmanın, tarafların özgür iradelerine dayandığını ve edimin hukuka uygun olduğunu belirlerse raporu veya belgeyi mühür ve imza altına alarak soruşturma dosyasında muhafaza eder. (CMK md. 253/17)

Uzlaşma sonucunda şüphelinin edimini def'aten yerine getirmesi halinde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi halinde, CMK madde 171'deki şartlar aranmaksızın, şüpheli hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilir. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararından sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, 171. maddenin 4. fıkrasındaki şart aranmaksızın, kamu davası açılır. Uzlaşmanın sağlanması halinde, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz; açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılır. Şüphelinin, edimini yerine getirmemesi halinde uzlaşma raporu veya belgesi, İcra ve İflas Kanunu madde 38'de yazılı ilam mahiyetini haiz belgelerden sayılır. (CMK md. 253/19)

Taraflar Uzlaşamaz ve Uzlaştırma Gerçekleşmezse Ne Olur?

Öncelikle taraflar uzlaşamazsa dahi uzlaşma teklifinin reddedilmesine rağmen, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören uzlaştıklarını gösteren belge ile en geç iddianamenin düzenlendiği tarihe kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilirler. (CMK md. 253/16)

Taraflar uzlaşamaz ise uzlaştırmacı hazırladığı raporu, tutanakları uzlaşma bürosuna gönderir. Uzlaştırma süreci sonunda uzlaştırma bürosunda görevli Cumhuriyet savcısı tarafından iddianame düzenlenerek süreç sonlandırılır.

Uzlaştırma Süreci Nasıl İşler? Uzlaştırma Ne Kadar Sürede Tamamlanmalı?

Görevlendirilen uzlaştırmacıya soruşturma dosyasında yer alan ve Cumhuriyet savcısınca uygun görülen belgelerin birer örneği verilir. Uzlaştırma bürosu uzlaştırmacıya, soruşturmanın gizliliği ilkesine uygun davranmakla yükümlü olduğunu hatırlatır. (CMK md. 253/11)

Uzlaştırmacı, dosya içindeki belgelerin birer örneği kendisine verildikten itibaren en geç otuz gün içinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırır. Uzlaştırma bürosu bu süreyi her defasında yirmi günü geçmemek üzere en fazla iki kez daha uzatabilir. (CMK md. 253/12)

Uzlaştırma müzakereleri gizli olarak yürütülür. Uzlaştırma müzakerelerine şüpheli, mağdur, suçtan zarar gören, kanuni temsilci, müdafi ve vekil katılabilir. Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin kendisi veya kanuni temsilcisi ya da vekilinin müzakerelere katılmaktan imtina etmesi halinde, uzlaşmayı kabul etmemiş sayılır. (CMK md. 253/13)

Uzlaştırmada Zamanaşımı Süreleri

Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenden birine ilk uzlaşma teklifinde bulunulduğu tarihten itibaren, uzlaştırma girişiminin sonuçsuz kaldığı ve en geç, uzlaştırmacının raporunu düzenleyerek uzlaştırma bürosuna verdiği tarihe kadar dava zamanaşımı ile kovuşturma koşulu olan dava süresi işlemez, durur. (CMK md. 253/21)

Mahkeme Tarafından Uzlaştırma

Kamu davası açıldıktan sonra kovuşturma konusu suçun uzlaşma kapsamında olduğunun anlaşılması halinde, kovuşturma dosyası, uzlaştırma işlemlerinin CMK 253. maddede belirtilen esas ve usule göre yerine getirilmesi için uzlaştırma bürosuna gönderilir.

Uzlaşma gerçekleştiği takdirde, mahkeme, uzlaşma sonucunda sanığın edimini def'aten yerine getirmesi halinde, davanın düşmesine karar verir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi halinde; sanık hakkında, CMK 231. maddedeki şartlar aranmaksızın, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilir. Geri bırakma süresince zamanaşımı işlemez. Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildikten sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, mahkeme tarafından, 231. maddenin 11. fıkrasındaki şartlar aranmaksızın, hüküm açıklanır.

Uzlaştırma/Uzlaşma Kapsamında Hangi Suçlar Vardır?

• Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar.
• Kasten yaralama suçu (TCK md. 86/1-2)
• Kasten yaralamanın ihmali davranışla işlenmesi (TCK md. 88)
• Taksirle yaralama suçu (TCK md. 89)
• Tehdit suçu (TCK md. 106/1)
• Konut dokunulmazlığını ihlal suçu (TCK md. 116)
• İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu (TCK md. 117/1; madde 119, birinci fıkra (c) bendi)
• Hırsızlık suçu (TCK md. 141)
• Güveni kötüye kullanma suçu (TCK md. 155)
• Dolandırıcılık suçu (TCK md. 157)
• Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu (TCK md. 165)
• Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu (TCK md. 234)
• Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, TCK md. 239)
• Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar
• İcra ve İflas Kanununda Yer Alan Uzlaştırmaya Tabi Suçlar
• Kooperatifler Kanununda Yer Alan Uzlaştırmaya Tabi Suçlar
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda Yer Alan Uzlaştırmaya Tabi Suçlar
• Çek Kanununda Yer Alan Uzlaştırmaya Tabi Suçlar
• Türk Ticaret Kanununda Yer Alan Uzlaştırmaya Tabi Suçlar

İlk olarak bahsettiğimiz üzere soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar (cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar hariç) uzlaştırmaya tabidir. Yukarıdakilerden ayrıca bazı suçlar şu şekildedir;

• Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu (TCK md. 123)
• Hakaret suçu (TCK md. 125) (kamu görevlisine görevinden olayı işlenenler hariç)
• Kişinin hatırasına hakaret (TCK md. 130/1-2)
• Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu (TCK md.132/1-2-3)
• Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu (TCK md. 133/1-2-3)
• Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (TCK md. 134/1-2)
• Paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde veya bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla hırsızlık (TCK md. 144/1-a, 1-b)
• Kullanma hırsızlığı (TCK md. 146/1)
• Mala zarar verme suçu (TCK md. 151/1-2)
• Hakkı olmayan yere tecavüz suçu (TCK md. 154/1)
• Bedelsiz senedi kullanma suçu (TCK md. 156/1)
• Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (TCK md. 160/1)
• Açığa imzanın kötüye kullanılması (TCK md. 209/1)
• Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (TCK md. 233/1)

Şüpheli veya sanığın uzlaştırma sonucunda anlaşması halinde bu bilgiler sabıka kaydında görünmeyecektir. Ceza hukukunda uzlaştırma, çok ayrıntılı düzenlenmiş olup bu sürecin bir ceza avukatı ile takip edilmesi tavsiye edilir.

"Uzlaştırma Kapsamına Giren Suçlar, Uzlaştırma ve Uzlaşma" adlı makalenin tüm hakları yazarı Av. Eda Yıldırım İlhan'a aittir ve makale, yazarı tarafından (http://www.edayildirimilhan.av.tr) internet sitesinde yayınlanmıştır. Söz konusu bu makalenin bütünü yazarının izni olmaksızın çoğaltılamaz, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun olarak makaleye atıf yapılmak suretiyle alıntı yapılabilir.