Arabulucu kimdir? Arabuluculuk faaliyeti nedir? Arabuluculuğa elverişli işler nelerdir? Arabulucu olmanın şartları nelerdir? Zorunlu ve ihtiyari arabuluculuk

Arabuluculuk Nedir?

Hukuk Uyuşmazlıkları Arabuluculuk Kanunu'na göre arabuluculuk:

 "Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemidir."

Burada bahsedilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişi ise "Arabulucudur". Kanuna göre arabulucu:  Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan gerçek kişiye denir.

Hukuk Uyuşmazlıkları ve Arabuluculuk Kanunu, yabancılık unsuru taşıyanlar da dahil olmak üzere, ancak tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanır. İşçi-işveren uyuşmazlıkları, ticari uyuşmazlıklar, tüketici uyuşmazlıkları, kira uyuşmazlıkları, ortaklığın giderilmesi uyuşmazlıkları hakkında arabuluculuğa başvurulabilir.

Önemle belirtmek gerekir ki, aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişli değildir.

Arabuluculuk, zorunlu ve ihtiyari olmak üzere ikiye ayrılır:

Zorunlu Arabuluculuk : Bazı uyuşmazlıklar için arabuluculuk dava şartıdır. Yani dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur. Buna da zorunlu arabuluculuk denir. Ticari davalar ve iş davalarına konu olan bazı talepler (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti, maaşlar gibi) zorunlu arabuluculuk kapsamına alınmıştır.

İhtiyari Arabuluculuk : Tarafların bir arabulucuya gitme mecburiyeti olmadığı halde tamamen kendi iradeleriyle arabulucuya başvurmalarına denir. Kanunda da belirtildiği üzere taraflar, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesi için arabuluculuğa başvurabilir.

Arabulucu Olabilmenin Şartları Nelerdir?

Kimler arabulucu olabilir sorusunun cevabını da kanun vermiştir. Arabuluculuk Kanunu'nun 20.maddesine göre hukuk fakültesi mezunu, mesleğinde en az 5 yıllık deneyime sahip olan, arabuluculuk, iletişim ve görüşme teknikleri konularında uzmanlık eğitimi almış kişiler arabulucu olabilirler.

Tarafların arabulucuya başvuramayacağı bazı uyuşmazlıklar da vardır. Aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar, ceza davaları, tam yargı ve iptal davası, çocuğun velayeti gibi uyuşmazlıklar için kesinlikle arabuluculuğa başvurulamaz.

Arabulucu, önüne gelen uyuşmazlıkta, hukuki sorunu tespit eder, bu hukuki sorunu tarafların ayrı ayrı menfaatlerini de dikkate alarak hukuka uygun bir şekilde çözer.

Arabuluculuk Kanunu'nun 5. Maddesinde "Beyan veya belgelerin kullanılamaması" düzenlenmiştir. Bu maddeye göre;

"Taraflar, arabulucu veya arabuluculuğa katılanlar da dâhil üçüncü bir kişi, uyuşmazlıkla ilgili olarak hukuk davası açıldığında yahut tahkim yoluna başvurulduğunda, aşağıdaki beyan veya belgeleri delil olarak ileri süremez ve bunlar hakkında tanıklık yapamaz:

 a) Taraflarca yapılan arabuluculuk daveti veya bir tarafın arabuluculuk faaliyetine katılma isteği.

b) Uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile sona erdirilmesi için taraflarca ileri sürülen görüşler ve teklifler.

 c) Arabuluculuk faaliyeti esnasında, taraflarca ileri sürülen öneriler veya herhangi bir vakıa veya iddianın kabulü.

ç) Sadece arabuluculuk faaliyeti dolayısıyla hazırlanan belgeler.

(2) Birinci fıkra hükmü, beyan veya belgenin şekline bakılmaksızın uygulanır.

(3) Birinci fıkrada belirtilen bilgilerin açıklanması mahkeme, hakem veya herhangi bir idari makam tarafından istenemez. Bu beyan veya belgeler, birinci fıkrada öngörülenin aksine, delil olarak sunulmuş olsa dahi hükme esas alınamaz. Ancak, söz konusu bilgiler bir kanun hükmü tarafından emredildiği veya arabuluculuk süreci sonunda varılan anlaşmanın uygulanması ve icrası için gerekli olduğu ölçüde açıklanabilir." 

"Arabuluculuk Nedir?" adlı makalenin tüm hakları yazarı Av. Eda Yıldırım İlhan'a aittir ve makale, yazarı tarafından (http://www.edayildirimilhan.av.tr) internet sitesinde yayınlanmıştır. Söz konusu bu makalenin bütünü yazarının izni olmaksızın çoğaltılamaz, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun olarak makaleye atıf yapılmak suretiyle alıntı yapılabilir.